جنگ مرو

جنگ مرو بزرگترین حادثه سیاسی در تاریخ ترکمن ها در عصر قاجار به حساب میاید این جنگ در عصر ناصر الدین شاه بین سپاه ایران و ترکمن ها رخ داد ترکمن ها ریشه جنگ را حرکت روس ها در جهت به تصرف اوردن خیوه و بخارا و از همه مهمتر حرکت دولت ایران به منظور مطیع ساختن ترکمن ها و گرفتن خراج از انها میدانستد در سال1274 هجری شاهزاده سلطان مراد حسام السلطنه هشتاد نفر از سران ترکمن ها را به مشهد دعوت کرد که مذاکره کنند اما حاکم خراسان تمامی سران ترکمن ها را اسیر نمود این عمل در شعله ور شدن جنگ مرو موثر بود. جنگ مرو از اوایل تیر 1274 هجری رسما شروع گردید ولی اولین برخورد بزرگ از 15 تیر تا 27 تیر ماه واقع شد که به جنگ سرحدی معروف است و باعث پیشروی ترکمن ها تا حوضه غربی رود تجن(مرز افغانستان و ایران) شد در این ایام حاکم خراسان با وعده های دولت بخارا را با خود متحد کرد و نیروی کمکی از انها گرفت و همچنین عده ای از افغان ها را نیز وارد سپاه کرد در این هنگام قشون(سپاه)کوچک ترکمن ها حمله ی قشون روس ها را از شمال دفع کرد حقیقتا دولت روس با وجود فتح سیبری . ترکستان شرقی و قرقیزستان هنوز نتوانسته بود سواران ترکمن را شکست دهد  با وجود تهاجمات دولت روس از شمال ودولت مرکزی ایران از جنوب هنوز سواران ترکمن سرپا بودند . در خلال این ایام وضعیت دو طرف به قرار زیر بود 1-نیروی ایران در ناحیه ی سرخس55000 نفر(تقریبا یک چهارم کل سپاه ایران)2 - قوای ترکمن در ناحیه ی مرو60000 نفر بود . در 22 مرداد فرمانده لشکریان شرق ایران دستور حمله را صادر کرد اما در این جنگ شکست خوردند و تمام سلاح های آتشین و مدرن ایران که از دولت انگلیس خریداری کرده بود به دست ترکمن ها افتاد و انها عملا در جنگ با ایران پیروز شدند . در هر حال در نبرد مرو ترکمنها بر ایرانیها غالب شده و شکست فاحشی را متحمل آنها کردند. و ترکمنها در همان محلی که توسط اجدادشان دماغ بسیاری از گردنکشان را به خاک مالیده بودند دوباره حماسه آفریدند. سارلی نوشته است: «شکست فاحش سپاه قاجار و متلاشی شدن آن در برابر قوای غیر کلاسیک سواره نظام ترکمنان، سردمداران قاجار را دچار سرگیجه کرد و از جهتی آنان که در ماجرای واگذاری امتیاز شیلات بحر خزر به روسها می گفتند که چرا کام شیرینمان را به خاطر چند وجب آب شور تلخ کنیم، رفته رفته متقاعد شدند که از خیر ترکمن و ملک ترکمانیه نیز درگذرند و خود را جهت تقدیم دو دستی این مناطق به روسیه آماده کنند. حکومت قاجار حتی اگر داوطلب اقدام جنگ دیگری نظیر جنگ مرو می شد، ارتش به هم ریخته کارایی مفید خود را از دست داده بود. بنا به اظهار نظر نویسنده ای: «در واقع جنگ مرو آخرین زورآزمائی ارتش ایران در قرن نوزدهم، به شمار می رود. پس از این شکست، دیگر هیچ گونه کوششی برای تصرف مجدد نواحی آسیای مرکزی از طرف ایرانیان به عمل نیامده است .