بمباران کوموش دفه و خواجه نفس و آتش زدن روستای سلاخ

دقیقا نود و دو سال پیش در حمله ارتش پهلوی

تخته قاپو کردن عشایر از اصطلاحات رایج در اوائل حکومت رضاخان بود و معنی آن سرکوب کردن تمامی زوایای زندگی عشایری و اسکان اجباری آنها در یک منطقه بود

رضاخان برای خلع سلاح ترکمنها اقادامات وحشیانه ای در ترکمن صحرا اجرا کرد کشتار اهالی و سوزاندن روستاها مثل آتش زدن روستای سلاخ که مردم آن نواحی را از طرف خواجه نفس به توپ بستند عده زیادی از سربازان ارتش در عملیات جنگ و گریز در فاصله میان خواجه نفس و سلاخ کشته شدند

در مدت خلع سلاح تا 1305، 5897 قبضه تفنگ های گوناگون، 80 رولور، یک قبضه مسلسل و 19284 عدد فشنگ جمع آوری گردید

در سراسر ترکمن صحرا حکومت نظامی برقرار شد در طی یک اعلامیه که پس از شکست جنبش خطاب به ترکمن ها صادر شد رفت و آمد به ترکمن صحرا را با کسب اجازه نامه مخصوص از سوی فرماندار نظامی گرگان و یا پادگان های محلی مجاز اعلام می کند

یاور عبدالله خان توماچ حاکم نظامی جعفربای در کمش تپه گردید و سرتیپ امجد به حکومت نظامی پهلوی دژ (آق قلعه فعلی) انتخاب گردید

هدف آنها تحت فشار قرار دادن ترکمن ها در پرداخت مالیات و دادن سرباز به ارتش بود
بدستور حاکم نظامی کمش تپه و گنبد و سایر نقاط ترکمن صحرا بیگاری از مردم کشیده شد

مردم نواحی کمش تپه می بایست سنگ های دیوار تاریخی قزل آلان را کنده در ساختن دوایر دولتی کمک می رساندند و در حومه گنبد به اهالی اینچه برون اعلام کردند که هر خانواده باستی 1000 عدد خشت خام تحویل حکومت بدهد!

در عرصه فرهنگ اوضاع از این هم بدتر بود رضاخان پا به پای عملیات خشونت آمیز سرکوبی مردم و غصب زمین ها برای انحراف افکار مردم مدارس نیز تاسیس کرد

کار این مدارس تدریس برنامه های ویژه ای بودند که هرگونه جلوه ملی و آگاهی های فرهنگی را بزداید در این مدارس که در واقع به یک اردوگاه نظامی بیشتر شبیه بود نونهالان ترکمن را به سخت ترین وجه شکنجه می کردند

حرف زدن به زبان مادری از بزرگترین جرائم محسوب شد پا بپای آن حکومت سعی کرد در تمامی ترکمن صحرا زبان ترکمنی را از بین ببرد

به دنبال تخته قاپو کردن ترکمن ها و سوزاندن آلاچیق خانه هایی را برای آنها در حول و حوش بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) ساختند

غصب زمین از ناحیه ترکمن صحرای غربی آغاز گردید و چون اندازه گیری به وسیله نی انجام می گرفت این عمل اداره املاک را ترکمن ها نای لاما می گفتند

غصب زمین های گنبد و آی درویش اقدامات بعدی سرسپردگان رضاخان بود راه جدید مازندران در 19 مرداد 1304 شمسی بوسیله وزارت فوائد عامه (وزارت اقتصاد آینده) و به کمک وزارت طرق و شوارع خاتمه یافت و مورد بهره برداری قرار گرفت وجود این راه برای اقدامات نظامی که علیه ترکمن های استرآباد و دشت گرگان آغاز می شد بسیار موثر و ضروری بود

رضا شاه در 26 مرداد 1305 شخصا از طریق ترکمن صحرا و دشت گرگان وارد بجنورد شد و عده ای از اعضای پادگان مراوه تپه را به جرم ایجاد بلوا اعدام نمود

اواسط سال 1304 سرکوب ترکمن ها در منطقه استرآباد آغاز گردید در این ایام حاکم استرآباد برای استقرار امنیت صحرا تفنگچیانی از طوایف مختلف تراکمه استخدام کرده بود دسته ای از آنها که رئیس شان عطا خان نام داشت به دلایل اختلافاتی که پیش آمد به حالت قهر به همراه افراد خانواده خود از استرآباد خارج شدند ولی تفنگچیان حاکم استرآباد که در بین راه کمین کرده بودند او و عده ای از ملازمانش را به قتل رساندند این واقعه موجب شورش عده ای از ترکمن ها شد

همزمان با حکومت اردلان در استرآباد رضا شاه وارد این شهر شد وی پس از چند روز اطراق در استرآباد به هنگام مراجعت به تهران به سرتیپ زاهدی فرمانده تیپ شمال که مرکزش در رشت بود دستور داد ترکمن های منطقه استرآباد را خلع سلاح کند سپس عده ای از ترکمن ها را که در خدمت رژیم رضاشاه بودند از جمله مرجان خان و محمد آخوند از طایفه داز را به مدد طلبیدند شخص اخیر و فرزندانش از زمان رضا شاه به بعد چندین دوره نماینده ترکمن ها در مجلس بودند حمله به ترکمن صحرا با چهار ستون آغاز گردید

ستون اول به فرماندهی سرتیپ زاهدی ستون دوم به فرماندهی سرهنگ کریمی ستون سوم به فرماندهی سرهنگ علی اصغر جهان بینی و ستون چهارم به فرماندهی سرهنگ جان محمد خان

هواپیماها نیز از راه هوا از این عملیات پشتیبانی کردند غیر از این چهار ستون حسنعلی قشقایی هم با واحد تحت فرماندهی خود در عملیات شرکت داشت وی بعدها در سال 1316 با درجه سرهنگ دومی فرمانده هنگ پیاده گرگان شد

ستوان زاهدی در بندر گز مستقر گردید و سران ترکمن را فراخواند عده ای تسلیم گردیدند ولی عده ای دیگر به رهبری آنه گلدی سردار در خواجه نفس با او درگیر شدند نیروهای زاهدی بسیاری از آنها را کشتند و روستای سلاخ را به آتش کشیدند .

ستون جان محمد خان نیز از راه بجنورد حمله به ترکمن های گوگلان را آغاز نمودند در نهایت این چهار ستون 12 آبان ماه در گنبد قابوس به هم رسیدند و پیروزی شان را جشن گرفتند
خلع سلاح ترکمن ها به پایان رسید و سرتاسر ترکمن صحرا به فرماندهی سرتیپ عبدالله توماچ حکومت نظامی اعلام گردید

توماچ بعدها وکیل مجلس شد رفت و آمد در ترکمن صحرا از این تاریخ به بعد می باید با اجازه فرماندهی نظامی استرآباد انجام می گرفت در آق قلا سرتیپ امجد فرمانده نظامی شد تاسیس تلفن مغناطیسی در همین سال در استرآباد برای عملیات بسیار مفید واقع گردید

ریشه تاریخی سرکوب ترکمنها را باید از زمان عقد قرارداد آخال (1881) جستجو کرد زیرا پس از این قرارداد کمیسریای روس در گنبد قابوس مستقر شدند و در سرکوب ترکمن های دشت
گرگان از دولت قاجار حمایت کردند

بعدها اختلاف بین دو طایفه بزرگ ترکمن یعنی جعفربای و آتابای و تزلزل رهبران ترکمن از جمله عثمان آخوند موجب موفقیت رضاشاه در سرکوب آنها گردید ترکمن ها با بهره گیری از سستی و عدم تحرک مقامات استرآباد روستاهای ایرانی را مورد تاخت و تاز قرار می دادند مردم آنجا را اسیر می کردند و دامهایشان را می بردند

بارها این حملات ترکمن ها با یاری و با پشتیبانی حکومت های ایران انجام گرفته بود که با ترکمن ها زبان یکی کرده و بخش معینی از اموال تاراجی را می گرفتند از جمله بخش معینی از اموالی که ترکمن های گوگلان تاراج می کردند همواره نصیب حکمران بجنورد می شد اما کلانتر کردها که در منطقه گوگلان می زیست بنابر گزارش برجه خان کلانتر قبیله جعفربای به رئیس کراسنودسک یک پنجم شترهای تاراج شده را می گرفت و ترکمن ها را به تاراج تحریک می کرد و به گوگلان ها یادآور می شد که آنها نباید بترسند و آزادانه باید غارت و تاراج کنند و خود او مسئول همه چیز است!

منبع؛ ارکانا تورکمن