پنبه مزارع ایران گیاهی است یکساله که ارتفاع آن تا 1 متر، برگهای آن پنجه ای، سطح آنها را اغلب تار تیره رنگی می پوشاند. گلهای آن زرد رنگ روشن است که در بن گلبرگها لکه های تیره ای وجود دارد. میوه آنکه به قوزه پنبه معروف است . سطح دانه های پنبه تیره رنگ سخت و پوشیده از تارهای سفید میباشد که پس از رسیدن قوزه و باز شدن آن، این تارهای سفید از هم باز شده و آماده چیدن میشود. تارهای پنبه در بعضی ارقام با طول مساوی و در برخی ارقام کوتاه و بلند هستند. در اثر اصلاح و پرورش ارقام پنبه تلاش میشود که ارقام اصلاح شده با طول تار هرچه درازتر و یکنواختتر و محکمتر به دست آید. در دانه پنبه مقدار قابل ملاحظهای (در حدود 20 درصد) روغن وجود دارد که برای تهیه روغن خوراکی نباتی استخراج میشود.پوست ریشه پنبه قاعده آور است و در دوران وضع حمل به عنوان داروی کمک برای تسهیل وضع حمل به کار میرود.جوشانده گیاه پنبه را برای معالجه مالاریا و سایر انواع تبها میخورند. دم کرده گلها و برگهای گیاه را برای نرم کردن سینه میخورند.در استعمال خارجی از شاخه پنبه خیس کرده غلیظ گلها و برگ پنبه در آب برای تحلیل ورم ها مصرف میشود. ریشه پنبه قابض و مدّر است و برای معالجه اسهال خونی مفید است و در استعمال خارجی نرم کننده ورم است و دود آن برای بواسیر مفید میباشد.خوردن مغز تخم پنبه برای نرم کردن سینه و شکم نافع است و برای تسکین سرفه مفید میباشد. اشخاص سرد مزاج بهتر است آن را با شکر و دارچین بخورند. مغز تخم پنبه در گرم مزاجها مقوی نیروی جنسی است و برای ازدیاد اسپرم مؤثر است. مقدار خوراک آن تا 20 گرم است. خوردن آب برگ تازه پنبه در حدود 100 گرم که به تدریج در دفعات با شربت سیب خورده شود، اسهال اطفال را بند می آورد و برای نوجوانان نیز این خاصیت را دارد. ضماد آب برگ پنبه با روغن گل برای نقرس بسیار مفید است و ضماد آن با برگ خرفه برای درد مفاصل گرم و سرد نافع است. اگر در دم کرده برگ تازه مخلوط با کمی ریشه گیاه بنشینند برای اختناق رحم و برای رفع درد آن نافع است و پاشیدن گرد برگ آن خون جراحت و زخم را بند می آورد. تخم پنبه برای کلیه مضّر است و از این نظر باید با بنفشه خورده شود.در هند از تخم پنبه به عنوان نرم کننده پوست و مخاط و ملیّن و نرم کننده سینه و برای افزایش ترشح شیر و برای افزایش نیروی جنسی میخورند و در موارد سردرد برای رفع سردرد میخورند. و از پوست ساقه پنبه و ریشه پنبه به عنوان قاعده آور و افزایش دهنده ترشح شیر استفاده میشود. آب برگ پنبه در موارد مارگزیدگی و عقرب زدگی به کار میرود.این گیاه به علت داشتن ماده سمّی گوسیپول باید با احتیاط و با نظارت پزشک، در حد مجاز مصرف شود.
