خواص بی نظیر شیر

ضرورت مصرف روزانه شیر و فرآورد ههای آن همواره از سوی متخصصان
علم تغذیه و سازمان بهداشت جهانی تأکید میشود. امروزه میزان مصرف
سرانه شیر و فرآورد ههای شیری در هر کشور، یکی از معیارهای توسعه و
پیشرفت فرهنگی آن جامعه محسوب م یشود.
متخصصان علم تغذیه مصرف روزانه ۲ تا ۴ واحد شیر و فرآورد ههای آن را
توصیه میکنند. یک واحد شیر معادل یک لیوان شیر یا ماست و یا ۳۰ تا
۳۵ گرم پنیر است.
استفاده مستمر و کافی از شیر و فرآوردههای آن، علاوه بر تأمین عمده
نیازهای سلولی بدن، موجب افزایش قد، ارتقای هوش و قدرت فراگیری،
سلامت لثه و دندان و جلوگیری از پوکی استخوان و ابتلای زودهنگام به
آن میشود. افزایش توان کاری، طول عمر و پیشگیری از کارافتادگی
زودهنگام از دیگر مزایای مصرف روزانه شیر است.
مصرف مستمر و کافی شیر و فرآوردههای شیری نقش بسیار مهمی در
کاهش بیماریهای سنگ کلیه، فشار خون، دیابت، نقرس، سرطان کولون،
سرطان سینه، عوارض ناشی از قاعدگی، چاقی و… دارد که امروزه به دلیل
شیوع این بیماریها، سلامت جوامع بشری دچار مخاطره شده است.
* کنترل وزن
استفاده از غذای سالم همراه با انجام فعالیتهای فیزیکی و ورزش نقش
حیاتی در سلامت و بهبود زندگی دارد. یکی از علایق ویژه انسان امروز
داشتن وزن مناسب است. کنترل وزن بدن خطرات ناشی از کلسترول بالا،
فشار خون و دیابت نوع ۲ و آرتروز را کاهش میدهد.
تحقیقات علمی نشانگر آن است که فرآوردههای شیری در رژیم غذایی
میتواند کالری بدن را کنترل کند و موجب کاهش ذخیره چربی شود.
کلسیم موجود در شیر سوخت و ساز سلولهای چربی را افزایش میدهد و
مانع ذخیره چربی در بدن بویژه در اطراف شکم و کمر میشود.
هر میزان مصرف شیر و فرآوردههای شیری افزایش یابد، وزن
بدن سریعتر کاهش مییابد. مطالعات اخیر نشان میدهد
افراد بالغ و نوجوانان و کودکانی که شیر و فرآورد ههای
شیری کم مصرف میکنند، به نسبت ذخیره چربی در
بدن آنها افزایش مییابد و وزن آنان بیشتر میشود.
کلسیم موجود در شیر علاوه بر تسریع در سوخت و ساز
بدن، از تبدیل کربوهیدراتها به چربی جلوگیری میکند.
* کنترل دیابت
ابتلا به دیابت علاوه بر موروثی بودن، به چاقی مفرط،
فشار خون بالا، کاهش کلسترول خوب خون ( (HDL
و تریگلیسرید بالا نیز بستگی دارد. برای افراد مبتلا
به دیابت ضروری است که از شیر و فرآورد ههای شیری
به طور مستمر استفاده کنند زیرا ضمن تأمین نیازهای
بدن به عنوان وعده غذایی یا میان وعده و نوشیدنی،
هیچگونه ضرری برای آنان ندارد.
نتیجه بررسی انجام شده در کشور کانادا برروی
۳۱۵۷ نفر افراد بین ۱۸ تا ۳۰ سال طی یک
دوره ده ساله نشان میدهد آنانی که کمتر از ۵/ ۱ سروینگ (معادل ۵/ ۱
لیوان) شیر و فرآورد ههای آن را در روز مصرف کرده اند، سه برابر بیشتر از
افرادی که روزانه ۴ سروینگ (معادل ۴ لیوان) مصرف میکنند، در معرض
ابتلا به دیابت هستند.
* کاهش کلسترول
کلسترول نوعی چربی است که در تمام سلو لهای بدن یافت میشود و
برای ادامه زندگی و انجام عملیات حیاتی بدن ضروری است. کلسترول
خون از طریق مواد غذایی و کبد تأمین میشود. هنگامی که میزان
کلسترول بد ( LDL ) در خون افزایش مییابد و به جدار رگها میچسبد،
با رسوب کلسترول بد ( LDL ) در ر گها جریان خون به قلب نمیرسد و
به مرور منجر به سکته قلبی میشود.
تغذیه مناسب همراه با انجام فعالیتهای فیزیکی علاوه بر کنترل وزن بدن
و محدودکردن مصرف چربیهای اشباع، سطح کلسترول بد ( LDL ) خون
را در بدن کاهش میدهد.

* کاهش فشار خون و بیمار یهای قلبی و عروق
فشارخون نشان دهندۀ میزان جریان خون در ر گهاست. افزایش
فشارخون خطر سکته های قلبی، مغزی و بیمار یهای قلبی و کلیه را
افزایش میدهد. روش زندگی و نوع تغذیه مناسب انسان، اولین گام برای
تنظیم و کنترل فشار خون است.
عوامل مؤثر در فشارخون بالا، علاوه بر چاقی، به مصرف زیاد نمک، مشروبات
الکلی، کشیدن سیگار و عدم فعالیت فیزیکی بستگی دارد. تحقیقات مرکز
مطالعات فشار خون کانادا نشان داده تنظیم روزانه رژیم غذایی
کم چرب و کم نمک و مصرف مقدار مناسب سبزیجات
و میوه ( ۸ تا ۱۰ واحد) و شیر و فرآورد ههای کم چرب
آن ( ۳ واحد) در کاهش فشارخون بسیار مؤثر است.
انجام این رژیم غذایی میتواند فشارخون را به تدریج و
حداکثر پس از ۲ هفته کاهش دهد.
نتایج دو مطالعه انجام شده در زمینه رابطه مستقیم
بین مصرف کافی و مستمر شیر و کاهش فشار
خون و سکته قلبی و مغزی قابل تأمل است. اگرچه
درحال حاضر تعیین دقیق فاکتورهایی که در شیر
موجب کاهش فشار خون و سکته میشود، به آسانی
امکانپذیر نیست؛ اما تعادل بین املاح، کلسیم،
منیزیم و پتاسیم موجود در شیر میتواند عامل
مؤثری در این زمینه باشد.
شیر و فرآوردههای آن از جمله ماست حاوی مقدار قابل
توجهی پتاسیم، کلسیم و منیزیم است.کاهش ایجاد سنگ کلیه
اغلب مردم تصور میکنند مواد غذایی حاوی
کلسیم زیاد یکی از عوامل بروز سنگ کلیه و یا حتی
باعث افزایش آن است. از آنجایی که مواد سازنده
سنگ کلیه بیشتر از جنس اگزالات کلسیم است،
کلسیم سبب بروز سنگ کلیه نمیشود بلکه اگزالات
کلسیم موجب پدید آمدن سنگ کلیه است.
چنانچه مواد غذایی مصرف شده حاوی میزان
کافی کلسیم باشد، کلسیم در روده و دستگاه
گوارش با اگزالات ترکیب میشود و آن را دفع
میکند. به عبارت دیگر کلسیم مانع جذب اگزالات
میشود. بنابراین مصرف مواد غذایی با کلسیم
کم، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش میدهد.
لازم به یادآوری است که استفاده از قرص کلسیم
نمیتواند جایگزین کلسیم موجود در شیر و
فرآورد ههای آن باشد و تأثیر مصرف قرص کلسیم
مشابه جذب کلسیم شیر و فرآورد ههای شیری در
بدن نخواهد بود.
* کاهش بروز نقرس
نقرس شایعترین نوع التهاب مفاصل بدن بویژه
در میان مردان بالای ۴۰ سال است. افراد مبتلا به
این بیماری نباید از غذاهای حاوی پروتئین مانند
گوشت و حبوبات استفاده کنند.
مطالعات انجام شده بر روی ۷۳۰ نفر از مردان مبتلا
به نقرس نشان میدهد که تمامی پروتئینهای
حیوانی به یک شیوه عمل نمیکنند؛ بنابراین
اگرچه با مصرف زیاد گوشت و غذاهای دریایی
خطر ابتلا به این بیماری افزایش مییابد، استفاده
از شیر و فرآورد ههای آن اثر معکوس در بدن دارد.
ابتلا به بیماری نقرس در مردانی که حداقل ۲
لیوان شیر ک مچرب در روز مصرف م یکنند، تقریباً
نصف مردانی است که روزانه کمتر از یک لیوان
شیرمصرف کرده اند.
*کاهش اختلال در خواب
بیخوابی شایعترین عارضه دهه های اخیر در
جوامع بشری است که با کاهش زمان و یا کیفیت
خواب بروز میکند. اختلال خواب موجب افت
عملکرد شخص و بهم ریختگی زندگی روزمره
میشود. خواب کافی نشانه سلامت است و
خواب نامناسب به دلیل اختلال عملکرد بدن و یا
بیمار یهای جسمی و روانی پدید می آید. گاهی
نیز بدون هیچ دلیل ویژه ای عارض میشود. با
تصحیح الگوی غذایی میتوان این عارضه را
بمیزان قابل توجهی کاهش داد.
نوشیدن یک لیوان شیر هنگام خواب بویژه برای
نوجوانان و جوانان موجب کاهش اضطرابهای
پیش از خواب و برای سالمندان سبب خواب
طولانیتر و کم شدن دفعات بیداری میشود.
تریپتوفان اسید آمین های است که در بدن به
ملاتونین و سروتونین تبدیل میشود و هر دو در
ایجاد خواب مؤثرند. شیر منبع خوبی از تریپتوفان
است که به خواب آرام در شب کمک میکند.
*کاهش احتمال سرطان کولون
سرطان کولون یکی از شایعترین نوع سرطان در
انسان است و زنان و مردان بطور مساوی به آن
مبتلا میشوند. در کشورهای صنعتی سرطان
کولون بعد از سرطان ریه دومین عامل مرگ و میر
ناشی از سرطان است.
ابتلا به سرطان کولون به عوامل ژنتیکی، شیوه و
محیط زندگی بستگی دارد. از عوامل مهم و مؤثر
در پیشگیری از این نوع سرطان و برای محافظت
از بدن مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، اسید
فولیک و متیونین، رژیم غذایی پرفیبر و تحرک و
ورزش توصیه میشود.
نتایج بررسی ۱۰ مطالعه مهم در ۵ کشور جهان
نشان میدهد که مصرف مستمر ۲ لیوان شیر و
فرآورد ههای آن به سبب داشتن کلسیم، خطر ابتلا
به سرطان روده را کاهش میدهد. در این تحقیقات
عادات غذایی بالغ بر نیم میلیون نفر بررسی شده که
۵ هزار نفر از آنها سرطان روده داشته اند. بر اساس
داده ها افرادی که حداقل روزانه یک لیوان شیر
مصرف کرده اند، ۱۵ درصد کمتر در معرض ابتلا
به این نوع سرطان بوده اند. تحقیقات اخیر نشان
میدهد که وجود مقادیر فراوان ویتأمین D در خون
با کاهش خطر بروز سرطان کولون ارتباط دارد.
* کاهش احتمال سرطان سینه
محققان فنلاندی اولین گروه محقق در این زمینه،
طی بررسی های خود به این نتیجه رسیدند که
مصر فکنندگان مستمر شیر کمتر به سرطان سینه
مبتلا میشوند. نتایج مطالعات جدید بر روی ۵۰
هزار زن نروژی قبل از مرحله یائسگی نیز نشان
میدهد کسان یکه مستمر و کافی شیر مصرف
میکنند، احتمال بروز سرطان سینه در آنها ۵۰
درصد کمتر است.
بر اساس یافته های موجود این تأثیر تا حدودی
مربوط به یکی از اسیدهای چرب موجود در شیر بنام
اسید لینولیئک کونژ هگِه است، زیرا اسید لینولیئک
کونژ هگِه میتواند سرعت تشکیل و رشد تومورهای
سینه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
* کاهش سندرم PMS یا عوارض قبل از قاعدگی
فرآورده های شیری سرشار از کلسیم، مؤثرترین
رژیم غذایی برای کاهش عوارض و علایم فیزیکی و
حسی عارضه سندرم PMS است.
زنان در دوران قبل از قاعدگی دچار ناهنجاریهای
متابولیسم کلسیم بدلیل کمبود آن در بدن
میشوند که این عارضه در اثر افزایش ترشح
استروژن طی سیکل قاعدگی بوجود می آید.
طی مطالعات انجام شده در دوره PMS ، بانوانی
که با مصرف شیر و مکمل غذایی حدود ۱۰۰۰
تا ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت میکنند،
بهبود قابل توجهی در رفتار، احسا س، درد و سایر
عوارض ناشی از قاعدگی دارد.
*کاهش استئوپوروز پوکی استخوان
استئوپوروز یا پوکی استخوان شایعترین بیماری
متابولیک استخوان است. از آنجا که بافت
استخوان بافتی زنده و دائم در حال تغییر، تحول و
نو شدن است، بنابراین باید مواد مغذی، معدنی و
آلی مورد نیاز بافت استخوانی در بدن موجود باشد.
گرچه روند ایجاد استئوپوروز مرتبط با وضعیت
فیزیولوژیک و بیماری مولتی فاکتوریال است ولی
وضعیت تغذی های فرد بسیار بر روندتسریع آن تأثیر
دارد. مهمترین عوامل تغذی های مؤثر در پوکی
استخوان عبارت است از: رژیم غذایی کم کلسیم،
کمبود ویتأمین D، برنامه غذایی پر پروتئین و
پرنمک، مصرف الکل و سیگار و مصرف زیاد قهوه.
استخوانها منبع ذخیر های کلسیم و فسفر است و
در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران میکند.
در موارد دریافت کم کلسیم، برای حفظ کلسیم
پلاسما و عدم اختلال در عمل بافتهای وابسته به
کلسیم، توده استخوانی کاهش می یابد تا کلسیم
خون ثابت بماند.
میزان ذخیره کلسیم در استخوانها با سن نسبت
معکوس دارد.